باملینا _ خدمات توریستی: شهر خوسف در غرب و جنوب غربی شهرستان بیرجند واقع شده و شامل روستاهای کالا زری، براکوه، خوسف، جلگه ماجان و شهر خوسف می باشد.
آبادی های آن عمدتاً در دشت و کوهستان واقع شده است. کوه گرنگ در شمال، کوه رچ در جنوب و کوه شاه در جنوب شرقی واقع شده است. در این قسمت رودخانه فصلی بیرجند یا شاهرود جریان دارد.
این رودخانه در شرق بیرجند از کوه های بکش مدهیم و کوه بندر سرچشمه می گیرد و به نام رودخانه بیرجند یا شاهرود از شهر بیرجند می گذرد و در قسمت خوسف رود خوسف نامیده می شود و سرانجام از طریق غرب به صحرای لوت به نام رودخانه شور
همچنین رودخانه جیرجگان که از کوه شاه در جنوب شرقی خوسف سرچشمه می گیرد، در مرکز این ولسوالی به رودخانه شور می ریزد.
به دلیل وجود این رودخانه، این منطقه در ادوار مختلف ساکنان دائمی داشته و امروزه به عنوان یکی از مناطق تاریخی ایران شناخته می شود.
قلعه تاریخی هوسف
قلعه تاریخی خوسف که از دیدنی های خوسف به شمار می رود مربوط به دوران حکومت افشار است.
بنا بر روایات، دیوارهای قلعه در زمان نادرشاه ایران و کاظم خان، در اواخر زندیه، در زمان محمدرضا خان دوم و امیرعلم خان (پدربزرگ) بنا شده است. اسدالله علم)، ساختمان ها و فضاها. فضای داخلی آن با توجه به نیازهای آن زمان توسعه یافت.
نوع شکل و معماری بنای قلعه نشان می دهد که طراحی این قلعه به تقلید از قلعه های اروپایی است. برج‌های استوانه‌ای شکل در اطراف حصار قلعه ساخته شده‌اند که حصار را مستحکم کرده و به عنوان محل رصد بوده است.
در سال ۱۹۹۴-۱۹۹۳، ساختمان بازسازی شد و پایه های اطراف دروازه ورودی را تقویت کرد و ظاهر قدیمی طاق دروازه را بازیابی کرد. این اثر در تاریخ ۱۴ آذر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۴۸۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه رستم
این قلعه در شهرستان خوسف و روستای گنج واقع شده است که سابقه آن به دوره ساسانی در ایران باز می گردد و در زمان حیات خود به عنوان یکی از قلعه های اسماعیلیان کهستان مورد استفاده قرار می گرفته است.
موقعیت قلعه بر روی کوه رچ است که بر دشت خوسف و دشت ماجان مسلط است.
در برخی اسناد تاریخی از این قلعه به عنوان قلعه دختر یاد شده است.
قلعه های دختر که بارها در ایران وجود دارد به قلعه هایی صعب العبور و صعب العبور اطلاق می شود. با توجه به اهمیت این قلعه، این اثر در ۲ شهریور ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۱۰۱۸۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
قرار گرفتن این قلعه بر روی ارتفاعات آن را نسبت به دیگر قلعه های اسماعیلیان منطقه مستحکم تر کرده است و هنوز قسمت های مختلفی از آن حفظ شده است. این قلعه موقعیت استراتژیک خاصی دارد و از روی قلعه می توان از حدود ۲۷۰ درجه رصد کرد.
قلعه رستم در ارتفاع ۲۱۱۰ متری ساخته شده است و در حدود ۳۰۰ متر از سطح زمین در اطراف کوه قرار دارد. در این قلعه قسمت های مختلفی مانند برج ها، تالارها، آب انبار، چاه وسط قلعه و دیوارهای اطراف کوه وجود دارد که برخی از آنها حتی امروزه نیز حفظ شده است.
به طور دقیق مشخص نیست که چند برج در اطراف قلعه بوده است، اما امروزه ۸ برج دیده بانی در اطراف آن دیده می شود که ۷ برج سالم مانده و تنها قسمت هایی از برج در ضلع شرقی باقی مانده است.
احتمال می رود در قسمت جنوبی برج هایی وجود داشته باشد که به کلی تخریب شده و اثری از آنها نیست.
در ضلع شمالی چندین برج مدور وجود دارد که دو برج از سه برج دیگر بلندتر بوده و از جهاتی بر سه برج پایینی برتری داشته اند.
برای ساخت این برج ها از سنگ و ملات ساروجا استفاده شده است. سه برج پایین در ضلع شمالی و سه برج در ضلع غربی بر محوطه خوسف مسلط هستند و سه برج در ضلع شمالی و یک برج دیگر در پله ای بلندتر از سه برج اول قرار دارند.
از دیگر قسمت هایی که هنوز در این قلعه قابل تشخیص است تالارهای آن است. این تالارها که هفت تالار است در قسمت زیرزمینی این قلعه قرار دارند.
تالارها موازی یکدیگر بوده و درب ورودی آنها در کنار دیوار بوده است و به نظر می رسد حداقل برخی از آنها دارای درب ورودی در طرف مقابل بوده اند.
این تالارها حدود ۷ متر طول و حدود ۳ متر عرض دارند و سقف آنها به صورت طاق های شیروانی ساخته شده است. مصالح اصلی ساختمان تالارها سنگ است و ردیفی از آجرهای پخته تنها در محل اتصال دیوار و سقف نمایان است.