سلامت روان به رفاه عاطفی، روانی و اجتماعی فرد و عملکرد درست مغز اشاره دارد. این امر شامل توانایی فرد برای مدیریت استرس، ارتباط سالم با دیگران، تصمیم گیری و کنار آمدن با چالشهای زندگی که همان تاب آوری است اشاره دارد. سلامت روانی خوب به آسایش کلی کمک میکند و به افراد اجازه میدهد تا بالقوه خود را درک کنند، کار مولد داشته باشند و کمک های معناداری به جوامع خود داشته باشند. سلامت روان شامل مجموعه ای از عوامل از جمله ثبات عاطفی، عملکرد شناختی و تعاملات اجتماعی است. این فقط شامل فقدان بیماریها یا اختلالات روانی نیست، بلکه وجود ویژگیهای مثبتی مانند انعطاف پذیری، عزت نفس و توانایی ایجاد و حفظ روابط سالم است.
حفظ سلامت روان شامل اتخاذ شیوه های زندگی سالم، جستجوی حمایت در صورت نیاز و رسیدگی به مسائل بهداشت روانی در مراحل اولیه است. شرایط سلامت روان می تواند شامل اختلالات خلقی (مانند افسردگی، وسواس، بیماری های شبه جسمی، اعتیاد و اختلال دوقطبی)، یا اختلالات روان پریشی (مانند اسکیزوفرنی)، اختلالات خوردن، انواع اختلالات شخصیت و غیره باشد. توجه به این نکته مهم است که سلامت روان یک جنبه پویا و در حال تکامل از بهزیستی کلی ما است و تجربه همه افراد منحصر به فرد است. اگر فردی با مشکلات سلامت روان دست و پنجه نرم میکند، توصیه میشود از متخصصان سلامت روان مانند روانشناس، روانپزشک یا مشاور کمک بگیرد.
انواع سلامت روان
سلامت روان مفهومی پیچیده و چندوجهی است و معمولاً مانند سلامت جسمانی به انواع متمایز طبقه‌بندی نمی‌شود. با این حال شرایط یا اختلالات سلامت روان را میتوان بطور کلی بر اساس ویژگیها و علائمشان به چند دسته تقسیم کرد. توجه به این نکته مهم است که این دسته بندیها منحصر به فرد نیستند و یک فرد ممکن است علائم بیش از یک نوع را بطور همزمان تجربه کند. چهار نوع عمده بیماری روانی عبارتند از:
- اختلالات خلقی: شرایطی که در درجه اول بر وضعیت عاطفی فرد تأثیر میگذارد. بعنوان مثال میتوان به افسردگی، اختلال دوقطبی و اختلال سیکلوتایمیک اشاره کرد. هر چند در طبقه بندی های جدید اختال دو قطبی از گروه اختلالات خلقی جدا شده است و یک محور جدید را تشکیل داده است.
- اختلالات اضطرابی: شرایطی که با نگرانی بیش از حد، ترس یا عصبی بودن مشخص میشود. بعنوان مثال میتوان به اختلال اضطراب فراگیر، اختلال هراس، فوبیا، پانیک و اختلال اضطراب اجتماعی اشاره کرد.
- اختلالات روان پریشی: شرایطی که شامل اختلال در تفکر و ادراک است که اغلب منجر به جدایی از واقعیت میشود. بعنوان مثال میتوان به اسکیزوفرنی، اسکیزوفرنیفرم و اسکیزوفرنی کاتاتونیک و غیره اشاره کرد.
- اختلالات خوردن: شرایط مربوط به عادات غذایی ناسالم، تصویر بدن و کنترل وزن. به عنوان مثال میتوان به بی اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی و اختلال پرخوری اشاره کرد.
مهم است که تشخیص دهیم سلامت روان در یک طیف وجود دارد و افراد ممکن است طیف وسیعی از علائم را تجربه کنند که کاملا در این دسته بندیها قرار نمیگیرند. علاوه بر این، عواملی مانند استرس، تروما و رخدادهای زندگی میتوانند بر سلامت روان که به شکل PTSD یا همان اختلال پس از سانحه اشاره کرد تأثیر بگذارند. جستجوی کمک حرفه ای برای تشخیص دقیق و درمان انواع بیماری های روانی مناسب در صورتی که فردی با چالشهای بهداشت روانی مواجه است، بسیار مهم میباشد.
چرا سلامت روان مهم است؟
سلامت روان برای رفاه کلی و یک زندگی رضایت بخش بسیار مهم است. در واقع بر نحوه تفکر، احساس و عمل افراد تأثیر میگذارد و بر توانایی آنها برای مدیریت استرس، ایجاد روابط و تصمیم گیری اثرگذار است. سلامت روانی خوب به بهره‌وری، عملکرد مؤثر در زندگی روزمره و بکارگیری توانایی‌های بالقوه کمک میکند. این امر پایه و اساس انعطاف‌پذیری است و به افراد امکان میدهد با چالشهای زندگی کنار بیایند، از شکست‌ها دور شوند و با تغییرات سازگار شوند. سلامت روان مثبت با سلامت جسمانی مرتبط است؛ زیرا بهزیستی روانی بر رفتارهایی مانند الگوهای خواب، انتخابهای غذایی و عادات ورزشی تأثیر میگذارد. برعکس، شرایط بهداشت روانی درمان نشده میتواند بر سلامت جسمانی تأثیر بگذارد و خطر ابتلا به بیماری های مزمن را افزایش دهد. اهمیت سلامت روان فراتر از رفاه فردی است. بطور قابل توجهی بر روابط و جوامع تأثیر میگذارد. سلامت روان جزء جدایی ناپذیر بهره وری اجتماعی و اقتصادی است و به جامعه ای فراگیرتر و حمایتگر کمک میکند. شناخت و پرداختن به سلامت روان برای کاهش انگ مرتبط با شرایط سلامت روان، تقویت همدلی و ایجاد محیط‌هایی که افراد در جستجوی کمک احساس راحتی کنند، حیاتی است. با اولویت دادن به سلامت روان، افراد و جوامع میتوانند انعطاف پذیری، همدلی و درک دلسوزانه تر از تجربیات متنوعی را که به شکوفایی انسان کمک میکند، پرورش دهند.
چگونه میتوانم سلامت روان خود را بهبود بخشم؟
برای تقویت سلامت روانی خود، رویکردی جامع را پرورش دهید که به جنبه های مختلف زندگی میپردازد. فعالیت بدنی منظم را در اولویت قرار دهید؛ زیرا ورزش باعث ترشح اندورفین میشود که میتواند خلق و خو را بهبود و استرس را کاهش دهد. از خواب کافی برای تقویت عملکرد شناختی و تاب آوری عاطفی اطمینان حاصل کنید. یک رژیم غذایی متعادل و مغذی را داشته باشید؛ زیرا عوامل تغذیه ای میتوانند بر سلامت روان تأثیر بگذارند. تکنیک های مدیریت استرس مانند تمرکز حواس، مدیتیشن یا یوگا را برای تقویت آرامش ذهنی تمرین کنید. با گذراندن اوقات فراغت خود با دوستان و خانواده، ارتباطات اجتماعی قوی ایجاد کنید. احساسات خود را آشکارا در میان بگذارید و در صورت نیاز به دنبال کمک حرفه ای باشید؛ زیرا درمانگران و مشاوران میتوانند حمایت ارزشمند و استراتژیهای مقابله ای را ارائه دهند. اهداف واقع بینانه تعیین کنید، وظایف را به مراحل قابل مدیریت تقسیم کنید و دستاوردهای کوچک را جشن بگیرید. مصرف الکل و مواد را محدود یا قطع کنید؛ زیرا میتوانند بر سلامت روان تأثیر منفی بگذارند. برای مدیریت مؤثر عوامل استرس زا، مرزهای سالمی ایجاد کنید.
به یاد داشته باشید که سلامت روان یک فرآیند پویا است و ضروری است که نسبت به خود صبور و دلسوز باشید. در صورت بروز چالشهای مداوم، از متخصصان بهداشت روانی که میتوانند کمک مناسبی ارائه دهند، راهنمایی بخواهید. اولویت دادن به خود مراقبتی و جستجوی حمایت، گامهای مهمی برای حفظ و بهبود سلامت روانی شماست.
ترجمه شده از: samhsa.gov و mind.org.uk