گیاه ریحان که در طب سنتی به «شاچسپرم» معروف است، دارای خاصیت گرم و خشک، حل کننده ورم و خواب آور است و بوی آن سردرد را در افراد گرم مزاج برطرف می کند و آفات را دفع می کند.
به گزارش باملینانه، ریحان با نام علمی Ocimum basilicum L شناخته می شود و میوه این گیاه یک مغز کوچک تقریبا کروی شکل حاوی چهار دانه بسیار ریز بیضی شکل به رنگ قهوه ای تا سیاه است. برگها بوی معطر مطبوعی دارند و گرم، قابض و کمی شور هستند.
منشا اصلی این گیاه احتمالاً آسیایی است، اما امروزه در بسیاری از کشورهای جهان به ویژه در کشورهای منطقه مدیترانه کاشته می شود. قسمت مورد استفاده، شاخه های هوایی گیاه است.
اثر ضد میکروبی گیاه بر روی برخی از باکتری های گرم مثبت و گرم منفی و تعدادی از قارچ های بیماری زا و غیر بیماری زا مورد بررسی قرار گرفته است و یک نوع ریحان (ریحان فرانسوی) اثر خوبی بر قارچ ها دارد.
عصاره های آبی و الکلی برگ ریحان فعالیت ضد زخم در دستگاه گوارش موش های آزمایشگاهی نشان داده است که به اعتقاد آنها به فلاونوئیدهای گیاه مربوط می شود. اثر ضد اسهالی این گیاه احتمالاً به دلیل تانن موجود در آن است.
فرآورده های حاوی این گیاه به درمان کمکی احساس سیری و نفخ، تحریک اشتها و هضم غذا کمک می کند و به عنوان دیورتیک استفاده می شود. در طب چینی در موارد اختلال عملکرد کلیه، زخم لثه و گرفتگی معده استفاده می شود.
در طب هندی نیز برای گوش درد، آرتریت روماتوئید، بی اشتهایی عصبی، خارش و بیماری های پوستی، آمنوره و دیسمنوره، مالاریا و سایر بیماری های همراه با تب استفاده می شود. اسانس ریحان در صنایع کنسروسازی و آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد.
به گزارش سرویس پزشکی ایرانیان و مکمل وزارت بهداشت، ریحان برای تپش قلب، ضعف معده نیز مفید است و عصاره آن با شکر درد سینه و سرفه را تسکین می دهد و جویدن آن برای زخم های دهان مفید است. دانه های گیاه ریحان در برابر سموم مقاومت می کند و دانه های ریحان بوداده اسهال را برطرف می کند، اما نباید دانه های گیاه را له کنید. بوییدن آن برای مغز مضر است و فایده آن نیلوفر است.
برای استفاده باید گیاه را در ۱۵۰ میلی لیتر آب داغ ریخته و بعد از چند دقیقه بنوشید. مصرف خوراکی اسانس گیاهی تا زمانی که اثر سرطان زایی آن مشخص نشده است توصیه نمی شود. می توانید سه گرم از این گیاه را ۲ تا ۳ بار در روز مصرف کنید. بهتر است تا زمان مشخص شدن اثرات سمی دقیق از مصرف اسانس خودداری شود.
همچنین به دلیل اثرات جهش زایی استراگول که در شرایط آزمایشگاهی و آزمایشات حیوانی مشاهده شده است، نباید از اسانس ریحان در دوران بارداری استفاده شود.
در دوزهای درمانی هیچ عارضه ای با تجویز گیاه گزارش نشده است. استراگول باعث ایجاد سرطان کبد در حیوانات شده است، اما مطالعات فعلی گزارش می دهند که برای انسان سمی نیست. اما تا زمانی که اثرات سرطان زایی اسانس ریحان مشخص نشود، بهتر است از مصرف خوراکی این اسانس خودداری کنید.