کشت هیدروپونیک یا آب کشت یک روش کشاورزی بدون خاک و سم می باشد که با کم ترین نیاز به آب و با استفاده از محلول مغذی است. در روش کشت هیدروپونیک یا آب کشت بر خلاف روش سنتی، گیاه با ارتفاع و خارج از خاک و در محلولی سیال قرار می‌گیرد.کشت هیدروپونیک به هیچ وجه با تغییرات فصل و آب و هوا در ارتباط نیست و در این نوع کشت هدر رفت محصول کم می شود و میزان تولید افزایش می‌یابد. امکان کاشت بیشتر محصولات از طریق هیدروپونیک وجود دارد علاوه بر این پرورش گیاهانی که در محیط خاکی مقرون به صرفه نی باشند در این روش پرورش داده می شوند.
این روش کشت براي مناطقي كه خاك مناسبي براي كشاورزي وجود ندارد و يا مكان‌هايي كه به علت شرايط نامناسب آب و هوايي امكان كاشت محصولات كشاورزي وجود ندارد بسیار مناسب می باشد. در روش کشت هیدروپونیک گياهان و محصولات كشاورزي در گلخانه و محيطي كنترل شده رشد می کنند که براي رشد بهتر گياهان لازم است برخي شرايط محيطي از جمله دما، نور و ph آب بصورت مرتب و دوره‌اي كنترل شود. محصولات گوناگوني که می توان به روش هیدروپونیک کاشت مانند خیار، گوجه فرنگي، كلم، كاهو، انواع گیاهان علفی، هندوانه، اسفناج، انواع فلفل ها، بادمجان،گلها و گياهان زينتی و غیره می باشد.
در این بخش توضیحانی درباره کشت هیدروپونیک در تعاونی گلخانه داران سپهر ارائه می دهیم. از مزایای این روش عدم نیاز به خاک، کنترل محیط ریشه و آبیاری و تغذیه گیاه، صرفه‌جویی قابل‌ملاحظه در مصرف آب، کنترل بسیاری از عوامل بیماری زا، افزایش میزان تولید، دستیابی به بالاترین عملکرد و موارد دیگر می باشد که درادامه به آنها توضیح داده می شود.
انواع کشت هیدروپونیک
هیدروپونیک فرایند رشد گیاه بدون خاک است که در این نوع سیستم با تامین آب و مواد مغذی در محیطی کاملا غیرخاکی شرایط رشد گیاهان را فراهم می کند. دراین نوع کاشت ریشه‌ها به طور مستقیم به آب، اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز برای رشد و بقا دسترسی پیدا کنند. انواع سیستم های کشت هیدروپونیک شامل:
۱-سیستم آب عمیق یا شناور
در کشت آب عمیق ریشه گیاهان درون محفظه‌ای از آب و مواد مغذی مورد نیاز شناور شده و با استفاده از یک پمپ اکسیژن مورد نیاز به داخل آب پمپ میشود. در این روش ریشه گیاه درون آب باقی می‌ماند. روش کشت آب عمیق، به عنوان یک روش مخزنی شناخته میشود. که روش کشت آب عمیق، ساده‌ترین روش اجرای هیدروپونیک می باشد. این روشش از کشت برای بسیاری از گیاهان مناسب می باشد. با این حال می‌توان گیاهانی مانند گوجه‌فرنگی، فلفل، کاهو و حتی میوه‌های بزرگ‌تر مانند کدو حلوایی وغیره را نیز به این روش کشت کرد.
ابزار لازم برای سیستم آب عمیق: گلدان توری، پمپ هوا و سنگ هوا، مخزن و آب مقطر می باشد.
۲-سیستم فیتیله ای
در این نوع کشت هیدروپونیک آب دارای مواد مغذی از طریق فیتیله هایی که با ریشه گیاه تماس دارند جذب میشود و به گیاه انتقال می یابد. این روش ساده‌ترین و مقرون به صرفه‌ترین کشت هیدروپونیک می باشد. گیاهان کوچک و سبزیجات غیر میوه‌ای مانند کاهو، اسفناج، سبزی، فلفل وغیره را می‌توان از طریق سیستم فیتیله‌ای کشت کرد.
ابزارلازم برای سیستم فیتیله ای: مخزن آب، محلول مغذی، فیتیله ، آب مقطرو غیره می باشد.
۳-سیستم قطره ای
در این سیستم که شبیه آبیاری قطره ای در مزارع است، گیاه با آبچکان از بالا آبیاری میشود و آب مازاد به پمپ برمیگردد. سیستم قطره‌ای هیدروپونیک این امکان را فراهم می کند که مواد مغذی با هوای فراوان و رطوبت کم فراهم گردد. اما به طور خاص، همه درختان کوچک میوه مانند هلو، سیب و گوجه فرنگی، کاهو، توت فرنگی، کدو سبز، خربزه، هندوانه، نخود، پیاز، سیر، فلفل، بادمجان، لوبیا سبز را می‌توان با این روش کشت کرد.
ابزارلازم برای سیستم قطره ای: پمپ آب، آب مقطر، تایمر، محلول مغذی، گلدان توری، مخزن و غیره می باشد.
۴-سیستم جزرو مدی یا فرو کشنده
این روش که شبیه جزرو مد دریا می باشد. ابتدا پمپ برای زمان مشخصی آب حاوی مواد مغذی را از مخزن به سینی کشت پمپاژ می کند بطوریکه ریشه گیاه کاملا غرق در آب شود. آب مازاد در حین و بعد از اتمام پمپاژ آب به مخزن برمیگردد. سیستم جزر و مد هیدروپونیک برای رشد میوه‌ها، سبزیجات و گیاهان خانگی استفاده میشود. محصولاتی مانند توت‌فرنگی، گوجه فرنگی، خیار، فلفل، کاهو، لوبیا، ریحان و غیره محصولاتی از طریق این روش کشت میشوند.
ابزارلازم برای سیستم جزرو مد: سینی ، پمپ آب، تایمر، محلول مغذی، آب مقطر و غیره می باشد.
۵-سیستم آیروپونیک یا هوا کشت
این سیستم پیشرفته‌ترین و گران‌ترین نوع کشت هیدروپونیک است. در این روش ازکشت هیدروپونیک محلول حاوی مواد مغذی به صورت ذرات ریز و مه مانند از طریق نازلهای مه پاش روی ریشه گیاه اسپری میشوند. این روش از کشت برای محصولاتی گوجه فرنگی، هندوانه، نعناع ، کاهو، بادمجان و غیره مناسب می باشد.
ابزار لازم برای سیستم آیروپونیک : مخزن، پمپ هوا، تایمر، مه پاش، محلول مغذی، آب مقطر و غیره می باشد.
۶-سیستم جریان مواد مغذی
در این روش ریشه گیاهان با لایه نازکی از آب حاوی مواد مغذی در تماس است که بخش کوچکی از ریشه گیاه با آب و مواد مغذی در ارتباط بوده و بخش‌های دیگر ریشه در معرض هوا قرار می‌گیرد، در نتیجه اکسیژن بیشتری توسط ریشه گیاه جذب شده و محصول کیفیت بالاتری خواهد داشت. سیستم جریان مواد مغذی برای رشد گیاهان کوچکی که سرعت رشد بالا دارند استفاده میشود. از روش برای پرورش سبزیجات و توت فرنگی استفاده می‌کنند. علاوه بر این محصولاتی مانند کاهو، کلم بروکلی، گل کلم و برخی گیاهان دارویی نیز با این روش کشت می شوند.
ابزار لازم برای سیستم جریان مواد مغذی: مخزن، کانال گیاه، پمپ آب، گلدان های توری، محلول مغذی، آب مقطر و غیره می باشد.
مزایای کشت هیدروپونیک
هیدروپونیک نوعی روش کشت می باشد که رشد گیاه در آب و محلول مواد مغذی صورت می گیرد و دراین روش از خاک استفاده نمی شود. پرورش گیاه در سیستم هیدروپونیک مزایای بسیاری دارد. برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:
– مصرف آب کمتر
– عدم نیاز به خاک
– میزان رشد بهتر
– تراکم بیشتر گیاه
– قابلیت پرورش گیاه در همه‌جا
– عدم وجود علف هرز
– کمی آفات و بیماریها
– حذف استفاده از سموم و آفت‌كش‌ها
– توليد محصولات كشاورزي در مناطقي با آب و هواي نامناسب و خاك فقير
– کاهش هزینه نیروی انسانی
برخی از سایت های مرجع برای کشت هیدوپونیک
منابع زیادی هستند که توضیحاتی درباره این نوع کشت به افراد ارائه می دهند. این نوع کشت امروزه طرفداران بسیار زیادی دارد که به همین نیاز به منابع اطلاعاتی کامل هر روز احساس می شود. اگر می خواهید اطلاعات بیشتری در این حوزه کسب کنید بهتر است به سایت تعاونی گلخانه سپهر ، National Agricultural Library ، wikipedia می باشد.
کلام آخر و پایانی
در این مقاله سعی کردیم شما را با روش کشت هیدروپونیک آشنا کنیم. روش هیدروپونیک یک روش کشت بدون خاک می باشد و این نوع کشت روش های مختلفی مانند فیتیله ای، قطره ای، شناور و غیره می باشد. این روش از کشت دارای مزایای زیادی می باشد و امروزه ایین نوع کشت طرفداران زیادی دارد و در تمام نقاط کشور قابل استفاده می باشد.