اعمال اعتکاف چیست و چگونه است ۱۴۰۱ + زمان، دعا، نماز و اعمال ام داوود ایام البیض ماه رجب

به گزارش باملین، اعمال اعتکاف شامل دعاها و نمازهایی است که در منابع مختلف توصیه شده است.

بیشتر بخوانید:

• تبریک روز پدر ۱۴۰۱
• متن تبریک روز مرد ۱۴۰۱
• پیام تبریک ولادت حضرت علی (ع) ۱۴۰۱
• اعتکاف ۱۴۰۱ + پیام ویژه ایام البیض

اعتکاف چیست؟

اعتکاف عملی مستحب است که طی آن فرد به مدت حداقل ۳ روز در مسجد می‌ماند و روزه می‌گیرد. اعتکاف از سنت‌های پیامبر (ص) است و انجام دادن آن شرایط خاصی دارد.

اعتکاف در لغت به معنای توقف در جایی است؛ امام خمینی (س) در تعریف اعتکاف می‌فرمایند: «وَ هُوَ اللَّبَثُ فِی المَسجِدِ بِقَصدِ التَعّبُدِ بِهِ وَ لا یعتَبَرُ فِیه ضَمُّ قَصدِ عِبادَهٍ اُخری خارِجَهً عَنهُ وَ اِن کانَ هُو الاَحوِط؛ اعتکاف، ماندن در مسجد به نیت عبادت است و قصد عبادت دیگر، در آن معتبر نیست. اگر چه احتیاط مستحب نیت عبادتی دیگر، در کنار اصل ماندن است.»

اعتکاف از ماده «عکف» در لغت به معنای اقبال و روی آوردن به چیزی و ملازمت آن بر سبیل تعظیم است.

زمان اعتکاف در ایام البیض

مراسم اعتکاف یا ایام البیض به روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمری گویند و به باور مسلمانان، ایام البیض ماه‌های رجب، شعبان و رمضان، دارای فضیلت بسیار است.

۱۳ رجب در سال ۱۴۰۱ با ۱۵ بهمن ماه برابر است.

انواع اعتکاف

اعتکاف بر دو قسم است، مستحب و واجب، که در اصل یک عمل مستحبی است ولی ممکن است ‏به سببی واجب شود مانند:

نذر، عهد یا قسم مثلاً انسان نذر کند یا با خدای خود عهد کند یا قسم بخورد که اگر در فلان کار موفق شد یا از فلان بیماری شفا پیدا کرد چند روز در مسجد معتکف شود.

شرایط اعتکاف کننده

• عقل (اعتکاف دیوانه صحیح نیست)
• ایمان (اعتکاف غیر مؤمن صحیح نیست)
• قصد قربت (هرگونه ریا و خودنمایی، اعتکاف را باطل می‌کند)
• روزه داری در ایام اعتکاف
• اجازه گرفتن از کسی که اجازه او لازم است مثلاً فرزند از والدین

شرایط اعتکاف

• زمان آن از سه روز کمتر نباشد
• مکان آن در مسجد باشد
• ادامه ماندن در مسجد و خارج نشدن از آن

اعمال اعتکاف

شب سیزدهم

خواندن دو رکعت نماز که در هر رکعت حمد، یس، تَبارَک المُلْک و توحید خوانده شود.

روز سیزدهم

اگر کسی قصد انجام اعمال اُمّ داوُد را دارد باید این روز را روزه بگیرد.

شب پانزدهم

۱- خواندن شش رکعت نماز به سه سلام به همان کیفیت شب سیزدهم.

۲- غسل کردن

۳- احیاء

۴- زیارت امام حسین (ع)

۵- خواندن سی رکعت نماز که در هر رکعت یک بار حمد و ده مرتبه سوره توحید

۶- دوازده رکعت نماز که هر دو رکعت به یک سلام ختم می‌شود که در هر رکعت هر یک از سوره‌های حمد، توحید، فلق، ناس، آیة الکرسی و قَدْر چهار مرتبه قرائت شود. و بعد از سلام چهار مرتبه گفته شود: «اَللهُ اَللهُ رَبّی لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئا وَلا اَتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیّا»؛ و پس از اتمام نماز، اقامه کننده آن، هر حاجتی که دارد را از خداوند متعال درخواست کند. این نماز را سیّد بن طاووس از امام صادق علیه السلام روایت کرده است.

ولکن شیخ در مصباح ذکر کرده که داود بن سرحان از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که ایشان فرمود در شب نیمه رجب دوازده رکعت نماز اقامه کنید که در هر رکعت حمد و سوره یکبار تلاوت شود و پس از اتمام نماز، سوره‌های حمد و معوذتین و سوره اخلاص و آیة الکرسی را چهار مرتبه تلاوت می‌کنید و سپس ذکر «سُبْحانَ اللهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ وَلا اِلهَ اِلا اللهُ وَاللهُ اَکْبَرُ» چهار مرتبه گفته شود. پس از آن ذکر «اَللهُ اَللهُ رَبّی لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئا وَ ما شاَّءَ اللهُ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللهِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ» گفته شود. انجام این عمل برای شب بیست و هفتم رجب نیز توصیه شده است.

روز پانزدهم

۱- غسل کردن

۲- زیارت امام حسین (ع)

۳- خواندن نماز سلمان

۴- خواندن چهار رکعت نماز به دو سلام، و بعد از سلام گفته شود: ” اَللّهُمَّ یا مُذِلَّ کلِّ جَبّارٍ؛ وَ یا مُعِزَّ الْمُؤْمِنینَ اَنْتَ کهْفی حینَ تُعْیینِی الْمَذاهِبُ؛ وَ اَنْتَ بارِئُ خَلْقی رَحْمَةً بی‌وَ قَدْ کنْتَ عَنْ خَلْقی غَنِیاً وَ لَوْ لارَحْمَتُک لَکنْتُ مِنَ الْهالِکینَ وَ اَنْتَ مُؤَیدی بِالنَّصْرِ عَلی اَعْداَّئی وَ لَوْ لانَصْرُک اِیای لَکنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحینَ یا مُرْسِلَ الرَّحْمَةِ مِنْ مَعادِنِها وَ مُنْشِئَ الْبَرَکةِ مِنْ مَواضِعِها یا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالشُّمُوخِ وَالرِّفْعَةِ فَاَوْلِیاَّؤُهُ بِعِزِّهِ یتَعَزَّزُونَ وَ یا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوک نیرَ الْمَذَلَّةِ عَلی اَعْناقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خاَّئِفُونَ اَسئَلُک بِکینُونِیتِک الَّتِی اشْتَقَقْتَها مِنْ کبْرِیاَّئِک وَ اَسئَلُک بِکبْرِیاَّئِک الَّتِی اشْتَقَقْتَها مِنْ عِزَّتِک وَ اَسئَلُک بِعِزَّتِک الَّتِی اسْتَوَیتَ بِها عَلی عَرْشِک فَخَلَقْتَ بِها جَمیعَ خَلْقِک فَهُمْ لَک مُذْعِنُونَ اَنْ تُصَلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیتِهِ.”

۵- انجام اعمال ام داود

عمل امّ داود که عمده اعمال این روز است و برای برآمدن حاجات و برطرف شدن غصه‌ها و دفع ظلم ظالمان مؤثّر است و کیفیت آن بنا بر آنچه در مصباح شیخ است آنست که وقتی که فردی بخواهد این عمل را بجا آورد، روز سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم را روزه بگیرد و در روز پانزدهم نزدیک ظهر غسل کند و وقت زوال ظهر، نماز ظهر و عصر را بجا آورد در حالتی که رکوع و سجودشان را نیکو انجام دهد و در مکانی خلوت قرار بگیرد که چیزی او را مشغول نسازد و کسی با او سخن نگوید. وقتی نماز به اتمام رسید رو به قبله بنشیند و صد مرتبه سوره حمد، صد مرتبه سوره اخلاص، و ده مرتبه آیة الکرسی را قرائت کند. سپس سوره‌های انعام، بنی‌اسرائیل، کهف، لقمان، یس، صافّات، حَّم سجده، حَّمعَّسَّق، حَّم دخان، فتح، واقعه، مُلْک، نَّ وَ اِذَا السَّماَّءُ انْشَقَّتْ و تا آخر قرآن را قرائت کند و پس از اتمام در حالی که رو به قبله است دعای مربوطه را نجوا کند.

همه اعمال اعتکاف

قرائت قرآن کریم

از دیگر اعمال اعتکاف، قرائت قرآن کریم است. درباره اهمیت تلاوت قرآن مجید پیامبر اکرم (ص) می‌گویند: «ای سلمان هنگامی که مؤمن قرآن تلاوت می‌کند، خداوند درهای رحمت را به سوی او می‌گشاید.» و به راستی که چیزی بعد از فراگیری علم در پیشگاه خداوند، محبوبتر از قرائت قرآن نیست و بزرگوارترین بندگان در پیشگاه خداوند بعد از پیامبر و علما، حاملان قرآن هستند.

در مراسم اعتکاف، به ویژه در اعمال ام داوود در ایام البیض، سفارش به خواندن سوره و آیات مخصوصی شده که از جمله آنها، صد مرتبه حمد و توحید، ده مرتبه آیةالکرسی، قرائت سوره‌های انعام، بنی اسرائیل، کهف، لقمان، یس، صافات، فصلت، شورا، دخان، فتح، واقعه، ملک، قلم و انشقاق تا آخر قرآن.

توبه و استغفار

آخرین عمل از اعمال اعتکاف که جا دارد به آن پرداخته شود، توبه و استغفار است. قرآن کریم می‌گوید: «یا اَیهّا الذّینَ آمَنُوا تُوبوُا اِلَی اللهِ توبَةً نَصوحاً»؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید به سوی خدا توبه کنید، توبه‌ای که بعد از آن به گناه باز نگردید (تحریم ۸). «غافِرُ الذَنبِ وَ قابِلُ التَوبِ شَدیدُ العِقاب». (مؤمن :۳) خداوند بخشاینده گناه و پذیرنده توبه و کیفر دهنده‌ای سخت است.

پیامبر خدا (ص) در این خصوص می‌فرماید: «ای مردم پیش از مردن توبه کنید و به سوی خدا بازگشت نمایید چنان بازگشتی که دیگر به سوی گناه برنگردید و پیشی بگیرید، اعمال صالح و اصلاح کنید بین خود و خدای خود را، تا سعادتمند شوید». اعتکاف فرصت مناسبی است برای بررسی و محاسبه نفس. «حاسَبُوا قَبلَ اَن تُحاسَبوا»؛ به حساب اعمالتان رسیدگی کنید قبل از آنکه، خداوند به آنها رسیدگی کند. جبران کژیها و نواقص با طلب مغفرت و توبه به درگاه خداوند، همان کاری است که لقمان حکیم به فرزندش سفارش می‌کند: «و هنگامی که گناهی از تو سر زد دنبال آن از خدای متعال طلب مغفرت بنما و اظهار پشیمانی کن و تصمیم بگیر که هرگز به آن گناه باز نگردی.»

نماز شب

نماز شب از برجسته‌ترین و با فضیلت ترین عبادات در اسلام است، در آیات و روایات تأکید فراوانی روی این عمل صورت گرفته تا آنجا که خداوند نماز شب را بر بنده محبوبش حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) واجب ساخته و چنین می‌فرماید: «قسمی از شب را به نماز بایست؛ خدای تو، دوست دارد که تو را به مقام محمد برساند» (اسراء ۷۹).

دعای اعتکاف

از جمله اعمال هر روز و شب این ماه پر خیر و برکت، دعای «یَا مَنْ أَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْرٍ…» است. به امام صادق علیه‌السلام عرض شد: فدایت شوم، این ماه، ماه رجب است، مرا در این ماه دعایی بیاموز که حق‌تعالی مرا به آن سود بخشد، حضرت فرمود: بنویس «بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ» و در هر روز از رجب در صبح و شام پس از نمازهای روز و شب همین دعا را بخوان.

از پیامبر صلی‌اللّه‌علیه‌وآله روایت شده: هرکه در ماه رجب «صد مرتبه» بگوید: أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ الَّذِی لَاإِلٰهَ إِلّا هُوَ وَحْدَهُ لَاشَرِیکَ لَهُ وَأَتُوبُ إِلَیْهِ؛

و آن را با صدقه پایان دهد، حق‌تعالی سرانجام کارش را ختم به رحمت و آمرزش کند و هرکه «چهارصد مرتبه» بگوید، ثواب شهادت صد شهید را برای او بنویسد.

[و نیز] روایت شده: هرکه در ماه رجب به هنگام صبح، «هفتاد مرتبه» و در زمان پسین (شامگاه) هم «هفتاد مرتبه» بگوید: أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ

و چون به پایان رساند، دست‌ها را بلند کند و بگوید: اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِی وَتُبْ عَلَیَّ

پس اگر در ماه رجب از دنیا برود، خدا از او خشنود باشد و به برکت ماه رجب، آتش دوزخ با او تماس نگیرد.

در همه این ماه «هزار مرتبه» بگوید:

أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ ذَا الْجَلالِ وَالْإِکْرامِ مِنْ جَمِیعِ الذُّنُوبِ وَالْآثامِ

تا خدای مهربان او را بیامرزد.