گر از تعمیرکاران حرفه‌ای در زمینه موتور خودرو سوال کنید، بدون شک نام یاتاقان را خواهید شنید. یاتاقان یکی از قطعات کلیدی سیستم پیشرانه است که خرابی آن می‌تواند هزینه‌های بالایی به همراه داشته باشد، زیرا برای تعمیر خودرویی که یاتاقان آن آسیب دیده، معمولاً نیاز است موتور به طور کامل باز و دوباره بسته شود. خوشبختانه با رعایت چند نکته ساده می‌توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد. در صورت مواجهه با هرگونه صدای غیرعادی یا مشکل مرتبط با یاتاقان، بهتر است سریعاً از خدمات امداد خودرو همدان استفاده کنید تا خودرو به صورت حرفه‌ای بررسی و در صورت نیاز تعمیر شود.
یاتاقان چیست؟
یاتاقان یکی از اجزای حیاتی موتور خودرو است که نقش مهمی در کاهش اصطکاک و انتقال نیرو بین قطعات متحرک موتور دارد. این قطعه مکانیکی به گونه‌ای طراحی شده است که از اجزای مهمی مانند میل لنگ و میله‌های اتصال (Connecting Rods) پشتیبانی کند و حرکت روان و بهینه موتور را تضمین نماید.
یاتاقان زدن ماشین یعنی چه؟
هنگامی که دو قطعه مکانیکی با یکدیگر در تماس و حرکت هستند، اصطکاک زیادی بین آن‌ها ایجاد می‌شود که در صورت عدم کنترل، می‌تواند منجر به آسیب سریع قطعات شود. یاتاقان قطعه‌ای است که به منظور کاهش این اصطکاک و تسهیل حرکت دوار قطعات استفاده می‌شود.
ساختمان یاتاقان از دو نیم‌دایره فلزی تشکیل شده است که روی آن‌ها لایه‌ای از بابیت قرار می‌گیرد. بابیت آلیاژی نرم از فلزات است که اجازه می‌دهد قطعات متصل به یاتاقان به‌صورت روان و بدون اصطکاک شدید حرکت کنند. انتخاب آلیاژ مناسب برای بابیت، تأثیر زیادی بر دوام و عملکرد یاتاقان در موتور دارد.
در موتور خودرو، یاتاقان معمولاً در محل اتصال میل لنگ و شاتون استفاده می‌شود. شاتون با حرکت رفت و برگشتی، انرژی مکانیکی تولیدشده در سیلندر را به میل لنگ منتقل می‌کند و یاتاقان همراه با روغن‌کاری، اصطکاک بین این دو قطعه را کاهش می‌دهد. در صورتی که یاتاقان دچار مشکل شود یا صدای غیرطبیعی ایجاد کند، بهتر است خودرو توسط متخصص بررسی شود یا در صورت نیاز با کمک یدک کش همدان به تعمیرگاه منتقل شود تا از آسیب‌های جدی‌تر جلوگیری شود.
وقتی یاتاقان به دلیل کمبود سطح روغن، دمای زیاد، ضربه، خوردگی یا عوامل دیگر نتواند وظیفه خود را به‌درستی انجام دهد، اصطکاک میان میل لنگ و شاتون افزایش می‌یابد و گرمای زیادی تولید می‌شود. این شرایط باعث می‌شود لایه بابیت دچار تغییر شکل و آسیب شود و در نهایت از بین برود. این وضعیت همان چیزی است که تحت عنوان یاتاقان زدن ماشین شناخته می‌شود. در موارد شدید، بخش‌های ذوب شده بابیت ممکن است به شاتون یا میل لنگ بچسبند و در حالت بحرانی، کل موتور آسیب دیده و از کار می‌افتد. در چنین شرایطی، استفاده از خدمات مکانیک سیار همدان می‌تواند راهکاری سریع و ایمن برای بررسی و تعمیر خودرو در محل باشد تا از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود.
چرا ماشین یاتاقان می‌زند؟
شناخت دلایل یاتاقان زدن خودرو به رانندگان کمک می‌کند تا از بروز این مشکل پردردسر جلوگیری کنند. به طور کلی، ۷ عامل اصلی باعث یاتاقان زدن موتور خودروهای سواری می‌شوند:
- استفاده از روغن موتور بی‌کیفیت
- عدم تعویض به‌موقع روغن موتور و فیلتر روغن
- خرابی پمپ روغن
- خرابی سیستم خنک‌کننده موتور
- رانندگی با دور موتور بالا
- نصب نادرست یا جا زدن اشتباه یاتاقان
- پایان عمر مفید یاتاقان
در ادامه، لازم است هر یک از این ۷ مورد به‌صورت دقیق توضیح داده شود تا رانندگان با نحوه پیشگیری و تعمیر مناسب آشنا شوند.
۱. استفاده از روغن موتور بی‌کیفیت
روغن‌های موتور در بازار تنوع زیادی دارند و شامل برندهای داخلی و خارجی می‌شوند. انتخاب روغن بی‌کیفیت می‌تواند به‌سرعت مشکلاتی برای موتور ایجاد کند. یکی از این مشکلات ته‌نشینی ناخالصی‌ها در روغن است که باعث خوردگی قطعات حساس موتور مانند یاتاقان می‌شود و در نهایت خرابی زودهنگام آن را به دنبال دارد.
۲. عدم تعویض به‌موقع روغن موتور و فیلتر آن
توصیه کارشناسان این است که هر ۵ تا ۶ هزار کیلومتر، روغن موتور و فیلتر آن تعویض شوند. اگر روغن کارایی خود را از دست بدهد، قادر به روان‌کاری یاتاقان و سایر قطعات نخواهد بود و اصطکاک افزایش می‌یابد. در بسیاری از موارد، علت یاتاقان زدن ماشین، بی‌توجهی به همین موضوع است.
۳. خرابی پمپ روغن
گاهی مشکل یاتاقان زدن موتور به کیفیت روغن مرتبط نیست، بلکه به نرسیدن کافی روغن به یاتاقان برمی‌گردد. پمپ روغن وظیفه ارسال روغن با فشار مناسب به بخش‌های مختلف موتور را دارد و خرابی آن می‌تواند باعث آسیب جدی یاتاقان شود. همچنین نشتی روغن نیز فشار روان‌کاری را کاهش داده و شرایط یاتاقان را خطرناک می‌کند.
۴. خرابی سیستم خنک‌کننده موتور
افزایش دمای موتور یکی از دلایل اصلی آسیب یاتاقان است. سیستم خنک‌کننده وظیفه کنترل دمای موتور را بر عهده دارد و هرگونه خرابی در رادیاتور، فن یا سایر قطعات آن باعث داغ شدن بیش از حد موتور و در نتیجه یاتاقان زدن خودرو می‌شود.
۵. رانندگی با دور موتور بالا
فشار بیش از حد به موتور، به ویژه در رانندگی با دور موتور بالا، یکی از رفتارهای غلط رانندگان است که باعث افزایش دما و اصطکاک شدید در قطعات موتور می‌شود. این مسئله یاتاقان‌ها را در معرض آسیب قرار می‌دهد و طول عمر موتور را کاهش می‌دهد.
۶. نصب نادرست یاتاقان
یاتاقانی که به‌درستی در جای خود نصب نشده باشد، فشار بیشتری را تحمل می‌کند و به‌سرعت آسیب می‌بیند. هرچند این مشکل کمتر رخ می‌دهد، اما برای جلوگیری از آن توصیه می‌شود تعمیرات موتور توسط افراد حرفه‌ای و با تجربه انجام شود.
۷. پایان عمر مفید یاتاقان
همانند سایر قطعات موتور، یاتاقان نیز عمر مشخصی دارد. پس از پایان عمر مفید، احتمال خوردگی و آسیب آن افزایش می‌یابد. به طور معمول توصیه می‌شود هر ۱۰۰ هزار کیلومتر، یاتاقان تعویض شود تا از یاتاقان زدن موتور جلوگیری شود.
از کجا بفهمیم ماشین یاتاقان زده است؟
پس از آشنایی با دلایل یاتاقان زدن، مهم است نشانه‌های آن را نیز بدانیم:
- خودرو استارت می‌خورد ولی روشن نمی‌شود.
- هنگام گاز دادن به‌ویژه در دور موتور بالا، صدای تق‌تق از موتور شنیده می‌شود.
- چراغ چک روغن روشن می‌شود.
- شروع حرکت خودرو با صدای غیرعادی همراه است.
- کاهش قدرت موتور مشاهده می‌شود.
از بین تمام این نشانه‌ها، صدای تق‌تق موتور مهم‌ترین هشدار یاتاقان زدن است، اما سایر علائم نیز می‌توانند به آسیب سایر قطعات اشاره داشته باشند.
با موتور یاتاقان زده چه کنیم؟
در صورت مشکوک شدن به یاتاقان زدن، فوراً به تعمیرگاه مراجعه کنید. یاتاقان آسیب‌دیده می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان تمام سیستم موتور را تحت تأثیر قرار دهد و خسارت‌های زیادی به بار آورد.
هزینه تعمیر یاتاقان
تعویض یاتاقان بسته به نوع خودرو بین ۵ تا ۲۰ میلیون تومان هزینه دارد، اما هزینه یاتاقان زدن و خرابی گسترده موتور بسیار بیشتر خواهد بود. یاتاقان قابل تعمیر نیست و در صورت آسیب دیدن، تعویض کامل آن ضروری است.
صدای یاتاقان زدن خودرو
صدای یاتاقان معمولاً به شکل‌های زیر شنیده می‌شود:
- تق‌تق یا ضربه‌ای: ضربات مداوم یا صدای تق‌تق هنگام حرکت، ناشی از برخورد قطعات یاتاقان و میل‌لنگ.
- زمزمه‌ای یا خرخر: صدای مداوم ناشی از عدم روان‌کاری مناسب یاتاقان‌ها.
- تغییر صدا در دور موتور پایین یا تغییر دنده: صدا ممکن است با تغییر وضعیت دنده یا سرعت خودرو شدت یابد.
شنیدن هر یک از این صداها نیازمند بررسی فوری توسط تعمیرکار است تا از آسیب جدی به موتور جلوگیری شود.
کلام پایانی
در این مقاله ۷ دلیل اصلی یاتاقان زدن ماشین و نشانه‌های آن را بررسی کردیم. تعویض به موقع یاتاقان، رعایت نکات فنی و رفتارهای صحیح رانندگی می‌تواند جلوی آسیب جدی موتور را بگیرد و هزینه‌های سنگین تعمیرات را کاهش دهد. با مراقبت مناسب، می‌توانید عمر موتور خودرو و امنیت رانندگی خود را تضمین کنید.