ایرانشهر یکی از شهرستان های استان سیستان و بلوچستان است.
این شهرستان از شمال به خاش و زاهدان، از شمال شرقی به ایردانگان، از شرق به سراوان و بابلی، از جنوب شرقی به راسک و پیسین، از جنوب به چابهار، از جنوب غربی به نیکشهر، قصرقند و بخش لاشار امتداد دارد. از غرب به بم، بمپور و فنوج و از شمال غرب به شهرستان دلگان می رسد.
این منطقه یکی از اولین سکونتگاه های بشری بوده است. زیرا تاخیر برخی از آثار تاریخی او مانند اسپایدج به ۵ هزار سال پیش می رسد.
آثاری از زندگی پارینه سنگی در حدود ۸۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ سال پیش نیز در این منطقه یافت شده است.
قلعه بمپور، قلعه ایرانشهر، گورستان اسپیدژ و غار ملا سلیمان از آثار تاریخی ایرانشهر هستند.
سفالگری، سوزن دوزی، سکه دوزی و نقاشی از صنایع دستی این شهر است.
رودخانه بمپور، چشمه آبگرم بزمان، چشمه آبگرم مکسان، چشمه آب معدنی کتوکان، چشمه آب گرم هودیان، رودخانه دامن از جاذبه های گردشگری ایرانشهر هستند.
نام قدیم ایرانشهر پره، پهره و کلمه عربی آن فهره است. آثاری از اولین سکونتگاه های انسانی در این منطقه یافت می شود. از جمله این مکان ها می توان به مکان های باستانی مانند بمپور، هوراب، اسپایدی و … اشاره کرد.
همچنین وجود قلعه های متعدد در این شهر نشان از رونق و اهمیت آن در دوره های مختلف دارد.
قدمت قلعه بمپور به دوره ساسانیان می رسد و قلعه ناصری در دوره قاجار ساخته شده و نشان از اهمیت این شهر در حوزه حفاظت و دفاع از منطقه سیستان و بلوچستان دارد.
جاذبه های بی نظیر ایرانشهر
قلعه ناصری
این بنا به دستور ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده و از خشت و گل و آجر در مرکز ایرانشهر ساخته شده است. این بنا در زمان خود یک قلعه نظامی بزرگ بود. قلعه ناصری در اواخر این سلسله و آغاز دوره پهلوی با ضعف حکومت قاجار مواجه شد و به قلعه دوست محمدخان معروف شد.
قلعه بمپور
ساخت این قلعه مربوط به دوران پیش از اسلام (احتمالاً دوره اشکانی و ساسانی) است. قلعه بمپور در دو قسمت با ارتفاعات مختلف و با خشت و گل ساخته شده است. این بنا معروف ترین بنای سیستان و بلوچستان و یکی از مکان های معروف ایرانشهر است.
گورستان اسپایج
این منطقه پنج هزار سال قدمت دارد و متعلق به دوران پیش از تاریخ ایران باستان است. این اثر به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
گورستان اسپیدژ بزمان با قدمتی ۵ هزار ساله و متعلق به دوران پیش از تاریخ ایران باستان در روستای اسپیدژ بخش بزمان شهرستان ایرانشهر واقع شده است.
گورستان اسپیدژ به دو دوره ماقبل تاریخ تقسیم می شود که یکی از آنها مربوط به عصر برنز میانه تا آغاز عصر آهن و دیگری مربوط به عصر آهن است که مربوط به هزاره دوم است.
محوطه باستانی اسپیدج که در کنار منابع آبی و نخلستان بزرگی به همین نام قرار دارد، آثاری از سه دوره پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی را در خود جای داده است.
علاوه بر گورستان های باستانی، آثاری از قلعه و استحکامات مربوط به دوران اسلامی هنوز در این منطقه باقی مانده است.این قلعه به دلیل استفاده از سنگ آهک سفید در ساخت آن، «قلعه سفید» یا «دژ سفید» نامیده می شود. ” معروف است.
بقایای تاریخی فرهنگ لادیس
در سال های ۱۹۶۶-۱۹۶۷ گری هیوم از دانشگاه مینه سوتا تحقیقاتی را در مناطق لادیز و ماشکید بلوچستان انجام داد و در نتیجه این تحقیقات آثار و نمونه هایی از ابزار سنگی پارینه سنگی به دست آمد.
هیوم این آثار حاصل را فرهنگ لادیکی می نامد. این اکتشافات نشان می دهد که قسمت جنوب شرقی ایران زیستگاه جوامع بشری در دوران پارینه سنگی (حدود ۸۰ تا ۱۰۰ هزار سال پیش) بوده است.
غار ملا سلیمان (هو سلیمان)
یکی از محلات تاریخی منطقه لاشار در نزدیکی روستای کپچ و از توابع این روستا می باشد. این غار در یکی از دره های رودخانه کوچک یکی از شاخه های رودخانه کپچ در کوه گراوانی در ۵ کیلومتری جنوب روستای کپچ قرار دارد.
جاهای دیدنی و گردشگری ایرانشهر
چشمه آب گرم بزمان
چشمه آبگرم بزمان در روستای بزمان در ۱۰۰ کیلومتری شمال غربی ایرانشهر قرار دارد که از میان سنگ های توف آندزیتی در شمال غربی روستا سرچشمه می گیرد. حوضی به شکل چشمه ساخته شد که اهالی در آن آب تنی می کنند.
چشمه آب گرم کتوکان در ایرانشهر
در بخش شمالی روستای کتوکان ایرانشهر چشمه ای با آب معدنی وجود دارد که در ۲۷ کیلومتری این شهر قرار دارد. در ۸ کیلومتری آن چشمه چشمه قرار دارد که از میان شکاف‌های سنگ‌های آهکی به رنگ قرمز بیرون می‌آید.
دمای این چشمه با توجه به شرایط دمایی محیط تغییر می کند و املاح زیادی دارد.
دریاچه جازموریا
هامون جازموریان یک فرورفتگی زمین ساختی جوان در ۱۵۰ کیلومتری غرب ایرانشهر است که ارتفاع آن از سطح دریای آزاد ۳۵۰ متر است.
مساحت این هامون در فصول بارندگی ۳۳۰۰ کیلومتر مربع است و به دلیل شرایط خاص اقلیمی در بیشتر فصول سال به کف نمکی و رسی تبدیل می شود. رودخانه ها و آبراهه های دائمی و موقت زیادی به این هامون می ریزند که در این میان رودخانه های بمپور و خلیل اهمیت بیشتری دارند.