خودرو وسیله‌ای است که نقش بزرگی در زندگی روزمره ما ایفا می‌کند و حفظ سلامت آن اهمیت فراوانی دارد. با این حال، خیلی از ما به عادت‌هایی دچاریم که به ظاهر ساده‌اند اما می‌توانند به بخش‌های مهم خودرو آسیب جدی وارد کنند. در ادامه چند عادت اشتباه در نگهداری و استفاده از خودرو را بررسی می‌کنیم که اگر اصلاح نشوند، می‌توانند هزینه‌های سنگین تعمیر و دردسرهای فراوانی برایتان به‌همراه بیاورند.
نادیده گرفتن سرویس‌های دوره‌ای
بسیاری از رانندگان فکر می‌کنند تا وقتی خودرو به مشکل خاصی برخورد نکرده، نیازی به مراجعه به تعمیرگاه نیست. اما واقعیت این است که سرویس‌های دوره‌ای مثل تعویض روغن موتور، فیلتر هوا، فیلتر روغن و صافی بنزین، تسمه تایم و بقیه تسمه‌ها، لنت ترمز، شمع و وایرها، شلنگ‌های آب فرسوده، مایع خنک‌کننده و… نه فقط برای جلوگیری از خرابی‌های ناگهانی بلکه برای حفظ راندمان خودرو و افزایش عمر قطعات حیاتی موتور الزامی است. در حقیقت این موارد به اصطلاح جزء مصرفی‌های خودرو بوده و نیاز به تعویض و سرویس مستمر دارند. به عنوان مثال روغن موتور در واقع روانکار اصلی قطعات متحرک موتور است. وقتی روغن کهنه و آلوده شود، خاصیت روانکاری‌اش کاهش یافته و باعث افزایش اصطکاک، داغ شدن بیش از حد و نهایتاً ساییدگی قطعات می‌شود. فیلتر هوای کثیف باعث می‌شود موتور اکسیژن کمتری دریافت کند و نسبت سوخت و هوا به هم بخورد که نتیجه آن کاهش قدرت موتور و افزایش مصرف سوخت است. تعویض به موقع شمع‌ها نیز موجب بهبود فرآیند احتراق و کاهش مصرف سوخت و آلایندگی خودرو می‌شود. البته توجه داشته باشید که با توجه به وجود شمع‌های تقلبی برندهای معروف مانند ngk در بازار، همیشه از فروشگاههای معتبر خرید انجام دهید. برای اطلاع از تفاوت شمع اصلی و تقلبی ngk به این لینک مراجعه کنید.
نکته مهم این است که سرویس دوره‌ای فقط تعویض مصرفی‌ها نیست؛ بررسی وضعیت سیستم برق، صفحه کلاچ، کمک‌فنر و موارد اینچنینی هم در این سرویس‌ها بایستی انجام بگیرد. بسیاری از خرابی‌های پرهزینه با توجه به همین چکاپ‌های ساده و به موقع قابل پیشگیری هستند.
تعویض نکردن شمع خودرو
یکی از مواردی که در سرویس دوره‌ای خودرو بسیار مهم است اما اغلب نادیده گرفته می‌شود، توجه به بهترین زمان تعویض شمع خودرو است. شمع خودرو نقش بسیار مهمی در فرایند احتراق سوخت در موتور دارد. جرقه‌ای که توسط شمع ایجاد می‌شود، ترکیب سوخت و هوا را در سیلندر مشتعل کرده و قدرت لازم برای حرکت خودرو را تولید می‌کند. زمانی که شمع‌ها فرسوده یا خراب باشند، این جرقه به درستی زده نمی‌شود و در نتیجه احتراق ناقص اتفاق می‌افتد.
نشانه‌های شمع خراب یا فرسوده شامل موارد زیر است:
- روشن شدن چراغ چک موتور
- لرزش موتور در حالت درجا
- افزایش مصرف سوخت
- کاهش شتاب و توان خودرو
- ایجاد صدای ناهنجار در موتور
اگر شمع‌ها به موقع تعویض نشوند، نه تنها عملکرد موتور کاهش پیدا می‌کند بلکه فشار بیشتری به سیستم سوخت‌رسانی، کویل‌ها و وایرها وارد شده و ممکن است در درازمدت منجر به خرابی‌های پرهزینه شود. همچنین احتراق ناقص می‌تواند میزان آلاینده‌های خروجی را نیز افزایش دهد که برای محیط زیست و سلامت خودرو مضر است.
پیشنهاد می‌شود شمع‌ها را طبق توصیه کارخانه سازنده (معمولاً هر ۳۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر بسته به نوع شمع) تعویض کنید. همچنین در زمان خرید شمع، دقت داشته باشید که نمونه‌های تقلبی برندهایی مثل NGK و Bosch در بازار وجود دارد. استفاده از شمع‌های بی‌کیفیت، علاوه بر کاهش عملکرد، به موتور آسیب می‌زند. بنابراین، خرید از فروشگاههای معتبر و استفاده از محصولات اصل بسیار مهم است. برای خرید شمع NGK اصل، می توانید به فروشگاه های معتبر مانند ریاحی پارت مراجعه کنید.
عبور با سرعت بالا از دست‌اندازها و چاله‌ها
یکی از رایج‌ترین اشتباهات رانندگان، عبور با سرعت بالا از سرعت‌گیرها، دست‌اندازها یا چاله‌های موجود در مسیر است. این رفتار باعث وارد آمدن ضربه‌های شدید به سیستم تعلیق خودرو، از جمله کمک‌فنرها، بازوهای جلوبندی، بوش‌ها و چرخ‌ها می‌شود. کمک‌فنرها وظیفه جذب ضربات جاده و حفظ پایداری خودرو را دارند، اما فشار زیاد و ناگهانی ناشی از عبور سریع از موانع می‌تواند باعث نشتی روغن از کمک‌فنر، شکستگی بوش‌ها یا حتی خم شدن قطعات شود.
همچنین ضربه به لاستیک‌ها باعث ایجاد ترک‌های داخلی یا ساییدگی ناهمگون تایر می‌شود که ریسک ترکیدن لاستیک در سرعت‌های بالا را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، تنظیم نبودن سیستم تعلیق و جلوبندی پس از ضربات شدید منجر به کاهش کیفیت فرمان‌پذیری و افزایش مصرف سوخت خواهد شد.
پس توصیه مهم این است که همیشه با دقت و سرعت مناسب از موانع جاده عبور کنید. حتی اگر فکر می‌کنید سرعت‌گیر یا چاله کوچک است، تحمل یک یا دو ثانیه کاهش سرعت ارزش هزینه‌های بالای تعمیرات را دارد.
گرم نکردن موتور در هوای سرد
در روزهای سرد سال، اغلب رانندگان بدون اینکه صبر کنند موتور به دمای مطلوب برسد، خودرو را حرکت می‌دهند. این کار برای خودروهای قدیمی‌تر که با سیستم سوخت‌رسانی کاربراتوری کار می‌کنند بسیار مضر است. زیرا در دمای پایین، روغن موتور غلظت بیشتری دارد و هنوز به همه قطعات داخلی موتور نمی‌رسد، در نتیجه اصطکاک بین قطعات افزایش یافته و فرسایش زودرس رخ می‌دهد.
حتی در خودروهای جدید که از تکنولوژی‌های پیشرفته‌تری برای مدیریت موتور بهره می‌برند، گرم کردن موتور تا رسیدن به دمای کاری مناسب باعث بهبود کارکرد موتور، کاهش مصرف سوخت و کاهش آلایندگی می‌شود. نکته دیگر اینکه اگر موتور گرم شود، سیستم روانکاری و خنک‌کننده بهتر عمل می‌کند و فشار کمتری به قطعات وارد می‌شود. برای گرم کردن موتور در خودروهای انژکتوری کافی است پس از استارت چند لحظه صبر کنید و سپس با سرعت پایین و بدون شتاب گرفتن ناگهانی حرکت را آغاز کرده و تا چند دقیقه به حرکت آهسته و با دور موتور پایین ادامه دهید تا موتور کمی گرم شود. این کار باعث افزایش طول عمر موتور و کاهش هزینه‌های نگهداری می‌شود.
رانندگی با باک تقریباً خالی
بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند تا حد امکان سوخت‌گیری را به تعویق بیاندازند و زمانی به پمپ بنزین مراجعه کنند که چراغ بنزین خودرو روشن شده باشد. اما این عادت می‌تواند بسیار مضر باشد. سوخت نه تنها وظیفه تأمین انرژی موتور را دارد، بلکه به خنک کردن پمپ بنزین و جلوگیری از داغ شدن آن کمک می‌کند. وقتی باک نزدیک به خالی شدن باشد، پمپ بنزین در معرض هوای بیشتری قرار گرفته و دمای آن افزایش می‌یابد که منجر به کاهش عمر مفید پمپ می‌شود. همچنین رسوبات و ناخالصی‌هایی که در ته باک جمع می‌شوند می‌توانند وارد سیستم سوخت‌رسانی شوند و فیلترها و انژکتورها را مسدود کنند.
بنابراین، بهتر است همیشه میزان سوخت را حداقل تا یک‌چهارم باک پر نگه دارید تا هم عمر قطعات سیستم سوخت‌رسانی افزایش یابد و هم از مشکلات ناگهانی ناشی از کمبود سوخت جلوگیری شود.
ترمزگیری ناگهانی و مکرر
سیستم ترمز یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های خودروست که ایمنی راننده و سرنشینان را تضمین می‌کند. اما نحوه استفاده از آن تاثیر زیادی روی دوام و عملکرد این سیستم دارد. ترمزگیری ناگهانی، شدید و مکرر که در پی شتاب‌گیری و افزایش سرعت بی‌مورد رخ می‌دهد، باعث سایش سریع لنت‌ها و دیسک‌های ترمز می‌شود و در نتیجه هزینه تعویض و تعمیرات افزایش می‌یابد.
علاوه بر این، در رانندگی در سرازیری‌ها، اگر مدام از ترمز استفاده کنید، حرارت بیش از حد در سیستم ترمز (لنت‌ها و دیسک یا کاسه) ایجاد می‌شود که باعث کاهش کارایی آن و مختل شدن نسبی ترمز می‌شود که این حالت می‌تواند خطرناک باشد و منجر به از دست رفتن کنترل خودرو شود.
راه حل مناسب استفاده از دنده مناسب برای کنترل سرعت در سرازیری است تا ترمز به عنوان کمک‌کننده عمل کند و دمای سیستم کنترل شود. همچنین بهتر است ترمزها را به آرامی و با فواصل مناسب استفاده کنید تا از ایجاد شوک و فشار ناگهانی جلوگیری شود.
تعویض دنده اشتباه یا بی‌موقع
در خودروهای دنده‌ای، نحوه تعویض دنده اهمیت زیادی دارد. تعویض دنده در دور موتور بسیار بالا باعث فشار زیاد به قطعات گیربکس و صفحه کلاچ شده و ممکن است باعث سایش سریع و کاهش عمر آنها شود. از طرف دیگر تعویض دیرهنگام دنده و کار کردن موتور در دور پایین هم می‌تواند به مصرف سوخت بیفزاید و موتور را تحت فشار قرار دهد. پس همواره سعی کنید از دنده‌های مناسب در موقعیت‌های مختلف استفاده کنید.
یکی دیگر از اشتباهات رایج، نگه داشتن پای راننده روی پدال کلاچ حتی زمانی است که نیازی به تعویض دنده نیست. این عادت باعث سایش صفحه کلاچ شده و در نهایت منجر به هزینه‌های بالای تعمیر می‌شود.
یادگیری تعویض صحیح دنده و استفاده بهینه از کلاچ از مواردی است که هم در کاهش مصرف سوخت تاثیرگذار است و هم به سلامت سیستم انتقال قدرت خودرو کمک می‌کند.
روشن کردن کولر بلافاصله بعد از استارت
روشن کردن کولر خودرو بلافاصله پس از روشن کردن موتور فشار زیادی به موتور، دینام و باتری وارد می‌کند، زیرا روغن موتور هنوز به تمام بخش‌های موتور نرسیده و روانکاری کامل صورت نگرفته است. این فشار اضافی باعث افزایش مصرف سوخت، افزایش احتمال خرابی دینام و کاهش عمر قطعات می‌شود.
بهتر است پس از استارت، موتور چند دقیقه‌ای کار کند تا به دمای کاری مناسب برسد، سپس کولر را روشن کنید. این روش به بهبود کارکرد موتور و صرفه‌جویی در مصرف سوخت کمک می‌کند.
همچنین در حین حرکت خودرو اگر نیاز به روشن یا خاموش کردن خودرو داشتید، ابتدا خودرو را در حالت خلاص قرار داده و صبر کنید دور موتور پایین بیاید. سپس کولر را روشن یا خاموش کرده و به حرکت ادامه دهید.
شتاب‌گیری ناگهانی و بی‌مورد
شتاب‌گیری‌های ناگهانی نه تنها مصرف سوخت را به شدت افزایش می‌دهند، بلکه باعث وارد آمدن فشار زیاد به موتور، گیربکس و سیستم تعلیق می‌شوند. این فشارها می‌توانند منجر به فرسودگی زودهنگام قطعات و کاهش عمر خودرو شوند. رانندگی با شتاب یکنواخت و کنترل شده، باعث افزایش عمر خودرو و کاهش هزینه‌های تعمیرات می‌شود.
نادیده گرفتن صدای غیرعادی خودرو
شنیدن صدای غیرعادی مثل جیرجیر، تق‌تق، صدای سایش یا لرزش‌های جدید، معمولاً نشانه وجود مشکلی در خودرو است. این صداها می‌توانند از خرابی سیستم تعلیق، ترمز، موتور یا گیربکس ناشی شوند. نادیده گرفتن این هشدارها باعث تشدید آسیب و هزینه‌های بیشتر تعمیر می‌شود. همیشه بهتر است با شنیدن صداهای غیرطبیعی در اسرع وقت به مکانیک متخصص مراجعه کنید.
رانندگی طولانی بدون توقف
رانندگی طولانی بدون توقف، باعث افزایش دمای موتور، سیستم ترمز، گیربکس و سایر بخش‌ها شده و همچنین خستگی راننده را به دنبال دارد. خستگی تمرکز را کاهش داده و احتمال وقوع تصادف را افزایش می‌دهد. توصیه می‌شود در مسافت‌های طولانی و مسافرت‌ها، هر دو ساعت یک بار توقف کوتاه داشته باشید تا هم خودرو و هم خودتان استراحت کنید.
استفاده از سوخت نامناسب
استفاده از سوخت با درجه اکتان پایین‌تر از توصیه کارخانه، باعث ایجاد ناک یا ضربه موتور شده که به مرور زمان به موتور آسیب می‌رساند. همچنین سوخت‌های آلوده یا تقلبی باعث گرفتگی فیلتر سوخت و آسیب به سیستم انژکتور می‌شوند. همیشه از سوخت مرغوب و مطابق با استانداردهای توصیه شده توسط سازنده خودرو استفاده کنید.
نتیجه‌گیری
با رعایت همین نکات ساده اما کاربردی، می‌توانید عمر خودروی خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهید و از هزینه‌های ناگهانی و بالای تعمیرات جلوگیری کنید. خودروی سالم، یعنی هزینه کمتر و امنیت بیشتر در مسیرها.