یکی از مهم ترین بناهای تاریخی و جاذبه های گردشگری عیلام را می توان قلعه والی دانست که در سال ۱۳۲۶ هجری قمری ساخته شده است.
این قلعه به دستور غلامرضا خان ولی در محله ای به نام حسین آباد فیلی که به آن دی بالا می گویند ساخته شد. مساحت این قلعه حدود ۴۶۸۷ متر مربع و زیر بنای آن حدود ۱۴۶۴ متر مربع است. مصالح به کار رفته در ساخت این قلعه تاریخی شامل سنگ، آجر، کاشی، گچ و چوب بوده و از دوام فوق العاده ای برخوردار است. قلعه ولی در سال ۱۳۶۷-۱۳۶۹ مرمت شد و در سال ۱۳۸۵ موزه مردم شناسی ایلام در آن ساخته شد.
تاریخچه قلعه دره
در سال ۱۳۲۶ هجری قمری غلامرضا خان فیلی فرزند حسین کلی خان ابوقداره والی این منطقه در زمان قاجاریه دستور ساخت قلعه والی ایلام را صادر کرد. این قلعه بر روی تپه ای نسبتاً مرتفع در ده بالا ساخته شده و اکنون در ضلع شمالی خیابان پاسداران قرار دارد و ارتفاع فعلی از کف حیاط حدود ۴ متر است. در کتیبه ای سنگی در این منطقه از غلامرضاخان به دلیل دستور وی برای ساخت قلعه حسین آباد فیلی با معماری حاج درویشعلی کرمانشاهی و رضا کولی یاد شده است. ساخت قلعه ولی در سال ۱۳۲۵ هجری شمسی به پایان رسید.
معماری قلعه والی
قلعه والی دارای اتاق های توکار است که دارای ۲۰ اتاق بزرگ، ۵ اتاق کوچک، ۴ ایوان و ۲ تراس کوچک در ضلع جنوبی است. ضلع شرقی و غربی قلعه کاملاً موازی است و اتاق ها و ایوان ها از حیاط با چهار پله سنگی قابل دسترسی است. این قلعه دارای سه راه پله است که شما را به پشت بام می برد. علاوه بر این، این قلعه دارای دو برج نگهبانی نیم دایره است. در داخل راهروها قسمت های قوسی شکل در دیوار وجود دارد که محل نگهبانان بوده است. سقف راهرو ورودی در ضلع شرقی و اتاق شاه با کاشی های رنگارنگ و گچ بری های زیبا تزئین شده است. علاوه بر این، در این قلعه شش سرداب در سه ضلع شمالی، غربی و شرقی وجود دارد که نورپردازی این قسمت ها توسط پنجره های مشبک آجری و رنگی تأمین می شود. در بازسازی های انجام شده در این قلعه، در سقف ها از گچ و در دیوارها از گل و آهک، ملات ماسه و سیمان استفاده شده است.